WEL OF NIET WETENSCHAPPELIJK?

De tegenstanders van alternatieve geneeswijzen in het algemeen en Chinese Geneeswijze (waar shiatsu ook onder valt) in het specifiek, wijzen er graag op dat er nauwelijks iets wetenschappelijk te bewijzen valt over de werking ervan. En ik kan ze geen ongelijk geven. Er valt vaak weinig te bewijzen.

Neem polsdiagnostiek (een van de technieken in Chinese Geneeswijze: de therapeut voelt de polsslag bij de pols en kan van daaruit verschillende conclusies trekken). Laat 10 verschillende behandelaars een polsdiagnose stellen bij dezelfde persoon en ze komen allemaal met iets anders. De conclusie is dan: polsdiagnostiek is nonsens. Chinese Geneeswijze is nonsens. Toch weet ik uit mijn bijna 40 jaar ervaring dat het zeker geen nonsens is. Maar ik weet ook waarom al die pols-voelers tot andere conclusies komen.

SUBJECTIEF

Chinese geneeswijze is subjectief. Het richt zich niet op uiterlijke feiten maar op innerlijke beleving. Het richt zich niet op dingen die ‘wetenschappelijk te bewijzen’ vallen. Het richt zich op Qi, de levensenergie. Dat is niet iets feitelijks. Dat is een innerlijke beleving. Maar het heeft wel letterlijk invloed op het feitelijke.

Een voorbeeld is hoe je in shiatsu of Qi Gong of Aikido staat. Stevig, met aandacht bij de onderbuik en bij stevigheid van de benen, met een ontspannen opgerichte rug en zachte ogen (“waar je aandacht is, daar is je Qi”). Probeer die persoon maar uit het lood te duwen: lukt niet! Als dezelfde persoon gaat staan met aandacht overal en nergens verstrooid, duw je hem of haar zo om. Dit is een voorbeeld van een innerlijke beleving die degelijk ‘werkt’ maar niet te ‘bewijzen’ valt. Je kunt immers niet ‘meten’ waar iemands aandacht is. Dat kun je alleen van binnen voelen. En van buitenaf zien in het effect wat het heeft.

GAAT NIET OM FEITEN MAAR OM BELEVING

Chinese Geneeswijze gaat niet om feiten en kan daarom moeilijk met westerse wetenschap verenigd worden. Het gaat om beelden en metaforen die de behandelaar helpt om de innerlijke beleving van de ander te volgen. Het doel is om in een gegeven situatie de ander op zo een passend mogelijke manier te ondersteunen. En wat de meest passende manier is, is zeer subjectief en afhankelijk van de kennis en kunde van de behandelaar en vooral ook van de chemie tussen de behandelaar en de ander. Daarom zal de polsslag bijvoorbeeld nooit aan iedereen dezelfde informatie verschaffen. Dat is een westers idee. Dat het objectief zou moeten zijn. Niets in Chinese geneeswijze is objectief. Het een en ander hangt af van je focus en van de mogelijkheden. En van wat de ander van je wil ontvangen.

Als cliënt zul je van een therapeut iets anders willen ontvangen dan van een ander. Daarom zal de informatie die uitgewisseld wordt ook anders zijn. Aan een vertel je andere dingen dan aan een ander. Het is zelfs zo dat de informatie die objectief en meetbaar lijkt, zoals pols of tong diagnose, ook altijd subjectief en niet meetbaar is. De therapeut neemt waar wat in die unieke situatie in dat specifieke tijdstip van belang is.

FOCUS BEPAALT HET

Mijn studenten leer ik om altijd duidelijk een focus te hebben waar omheen je alle verkregen informatie verzamelt. Een klacht, een proces, dat waar iemand naar jou voor gekomen is. En afhankelijk van je focus zul je andere dingen waarnemen. En zal de ander ook andere dingen laten zien. Niet dat iemand bewust het polsbeeld bijvoorbeeld zou kunnen beïnvloeden, maar iedere behandelaar zal er toch andere dingen uithalen. Want je kunt zo veel dingen in de pols voelen. Je zult je toch moeten behelpen met wat je het meest opvalt. En als een beginnend pols-voeler (die we allemaal zijn, want om pols goed te kunnen duiden heb je tientallen jaren en tienduizenden polsen ervaring nodig) zal dat wat je voelt sterk afhankelijk zijn van dat waar je naar op zoek bent. Je focus bepaalt wat je voelt. In het beste geval zul je dat voelen wat jou op dat moment het beste helpt om de ander te begrijpen.

ONDERZOEK

Het is heel moeilijk om een subjectieve werking objectief te onderzoeken of te bewijzen. Omdat er geen controlegroep mogelijk is (omdat elke situatie anders is) en omdat je een subjectieve situatie niet binnen een objectieve opzet na kunt bootsen.

Je zou alleen een soort empirisch onderzoek kunnen door. Bijvoorbeeld door zonder dat behandelaar en client het weten (want alleen al door het te weten verandert de subjectieve situatie), de voortgang van cliënten van een behandelaar, die gespecialiseerd is in bijvoorbeeld hoge bloeddruk, te vergelijken met voortgang van cliënten die geen behandeling krijgen. En dan zouden het honderden vergelijkbare cliënten moeten zijn. Maar ook dat is heel moeilijk gelijkwaardig te krijgen omdat mensen die naar een alternatieve behandeling gaan per definitie al een andere mindset hebben dan mensen die niet gaan. Dus mogelijke effect of gebrek aan effect zou ook daaraan gekoppeld kunnen worden.

Misschien zijn dit soort onderzoeken wel gedaan en was de conclusie dat de alternatieve behandeling geen verschil maakt. Ook dat zou voor mij niet veel veranderen. Want ik zie shiatsu, waar ik les in geef, niet zo zeer als een geneeswijze dan wel een leefwijze. Het is een weg die je bewuster met je eigen leven, eigen lijf en eigen gezondheid leert omgaan. Zowel voor de behandelaar als voor de cliënten werkt het zo. En ik denk dat niemand de voordelen van een bewustere leefwijze kan betwisten, al zou het voordeel alleen psychologisch, emotioneel zijn. Ik denk dat veel positieve doorwerking van shiatsu komt door bewuster omgang met je eigen lijf, je eigen emoties en je dagelijkse leven.

DRIE SOORTEN EFFECTEN

Ik zie zelf drie soorten effecten van shiatsu (waar ik bijna 40 jaar ervaring in heb, waarmee ik tienduizenden behandelingen heb gegeven, en waar ik al 30 jaar les in geef).

1. Ontspanning door stress reductie en het placebo effect

Een massagebehandeling die precies op de juiste manier (en het is dus voor 100% subjectief wat de juiste manier is) het lijf aanraakt is gewoon heerlijk ontspannend. Spanning geeft klachten. Ontspanning verlicht klachten. Ook dat is een innerlijke beleving die geen wetenschappelijke proef nodig heeft (hoewel het vast wel wetenschappelijk vast staat dat ontspanning goed voor je is). Ontspanning en stressreductie zijn, denk ik zelf, naast het placebo effect (het ‘geloven’ in de werking geeft werking), de belangrijkste redenen voor positieve resultaten door alternatieve behandelingen.

Vaak wordt de werking van alternatieve behandelingen trouwens volledig op het placebo effect verschoven. En dat is denk ik  niet helemaal terecht. Het placebo effect is zeker belangrijk: het vertrouwen hebben dat iets goed voor je is geeft immers emotionele ontspanning. En ik denk dat niemand kan betwisten dat emotionele ontspanning direct effect heeft op spierspanningen en dat spierspanningen direct effect hebben op je welbevinden. En daarmee ook op klachten. Zelfs op de werking van je organen.

Dus ontspanning, emotioneel en lichamelijk, is op zichzelf al een geneeskracht. En of je dat nu een placebo effect noemt, of stress reductie, of gewoon ontspanning, maakt niet uit. Hoe dan ook werkt het wel. Maar er is meer.

2. Acute klachten verlichten door aan te haken op wat er gaande is

Als mensen acute klachten hebben zoals acute pijn in de nek of rug of ergens, of bijvoorbeeld hoofdpijn of verkoudheid, kun je als shiatsubehandelaar aansluiten op het proces wat er al gaande is. Een acute klacht geneest altijd, ook zonder behandeling (anders is het niet acuut), maar toch is het vaak wel echt letterlijk merkbaar dat een behandeling werkt. Pijn wordt minder, verkoudheid wordt beter, een klacht gaat weg. Zo vaak meegemaakt dit, zowel als behandelaar als client. En het is geen magie! Met een paar goede oefeningen zou je het zelfde effect kunnen bereiken. Maar met een behandelaar/begeleider erbij is het effect vaak wel extra sterk. Alleen al omdat je dan als cliënt je dan beter kunt ontspannen dan wanneer je zelf oefeningen aan het doen bent.

De genezing is in dit soort gevallen (bij verlichten van acute klachten) volgens de alternatieve behandelaars het gevolg van ‘ondersteunen van de natuurlijke geneeskracht’. Dat betekent dat je als behandelaar doet wat het lichaam aangeeft dat goed is om te doen. Het lichaam is aan het genezen, je sluit je aan bij dat proces. Super subjectief maar het werkt in de praktijk gewoon wel.

3. Chronische processen begeleiden door bewustwording

Chronische klachten. Dan zie ik de functie van shiatsu niet zo zeer als bevorderen van genezing als wel bevorderen van zelfkennis, een proces van bewustwording. Een chronische klacht is een onderdeel geworden van de persoon, het is niet “aan het genezen” (want dan zou je het acuut noemen), het is er gewoon. Het is gekoppeld aan vastgeroeste gewoontes en (bewegings)patronen, of vastgeroeste manieren hoe het lijf werkt of niet werkt. Als je daar wat bewustzijn in kunt brengen kan er ruimte ontstaan, kan er iets gaan ontspannen wat gespannen was of iets gaan bewegen wat vastgeroest zat. En dan kan er letterlijk iets veranderen. En als er iets verandert kan er mogelijk iets genezen. Ook dit heb ik vaker gezien en ook dit is in mijn ogen geen magie (al spreek ik soms van magie, want het lijkt er op). Soms schuiven er dingen. Soms veranderen dingen. Dat kan door letterlijk een of andere (bewegings)gewoonte te veranderen. Maar het kan ook puur door het innerlijk proces dat shiatsu met zich meebrengt.

Ik leg zelf veel nadruk erop dat het ‘doel’ van de behandelingen van chronische klachten niet ‘genezing’ is. Het doel is begeleiding bij bewustwording. En bewustwording kan soms tot genezing leiden. Maar dat is niet het doel en het ligt zeker niet in onze handen als behandelaar. Het proces zelf is leidend.

OP HET SNIJVLAK TUSSEN LICHAAM EN GEEST

Lichaam en geest hebben invloed op elkaar. Zelf vind ik dat in elk geval heel merkbaar en voelbaar en niet betwistbaar (ik moet bijvoorbeeld heel vaak plassen als ik zenuwachtig ben). En op die verbinding tussen lichaam en geest zit de werking van shiatsu. Want dat snijvlak, dat is wat wij Qi noemen. En we richten ons altijd op de Qi.

Is het wetenschappelijk te bewijzen dat het werkt en waarom? Niet echt. Innerlijk te beleven? Zeker! Heeft het in de praktijk effect op klachten en gezondheid? Yes!

Lieve groeten,

JAANA

Ps. Wil je zelf een shiatsubehandeling ondergaan? Kom eens bij mij in Arnhem voor 30 minuten Shiatsu Stoelmassage! https://handsontao.nl/sessies/