TAO IN DE ZORG BEGINT BIJ JEZELF

Sinds kort werk ik in de zorg voor dementerende ouderen en merk dat ik mijn ervaring als shiatsubehandelaar en shiatsudocent  heel mooi in dit werk toe kan passen.

Niet alleen het stuk dat te maken heeft met professioneel aanraken, maar vooral ook de ‘shiatsu manier’ van omgaan met mensen komt me van pas. Het komt neer op: de ander volgen zonder jezelf te verliezen.

BELEVINGSGERICHTE ZORG

In het boek “Pijn van dement zijn” van Rien Verdult beschrijft zij een manier van omgaan met demente mensen die zij “belevingsgerichte zorg” noemt. Bij de belevingsgerichte zorg van dementerende mensen is het startpunt: je bewust zijn van de angst, de pijn, de ontreddering en de onveiligheid die dementerende mensen ervaren. Al het lastige en onbegrepen gedrag kun je op deze, deels bewuste, deels onbewuste, angst en ontreddering terugbrengen. Ook bij degene die zich niet lastig gedragen zal het er zijn. Door dit diep mee te voelen, diep van binnen de pijnlijkheid ervan te begrijpen, kun je je hart oprecht openen voor deze mensen.

Ook met niet dementerende mensen geldt ditzelfde principe: als je empathie en compassie voor de pijn en ontreddering van een medemens  kunt voelen, kun je de ander echt zien en zonder oordeel tegemoet treden.

LICHAAMSGEVOELENS

Verdult spreekt erover hoe een dementerende persoon zijn of haar emoties niet meer bewust als emoties ervaart, maar als onbewuste lichaamsgewaarwordingen. Dit ‘emoties als lichaamsgewaarwordingen ervaren’ herken ik uit shiatsu.

Bij het 5 elementen werk, waarmee we bij Hands on Tao shiatsu werken als we onze behandelingen op emoties en innerlijke processen richten, focussen we ons expliciet op de bewuste en onbewuste lichaamsgevoelens, niet op de emoties op zich. Door ons te richten op dat wat zich via het lijf aandient, zorgen we voor vertrouwen en ontspanning vanuit het lijf, zodat de emoties tot rust kunnen komen.

Dit zelfde principe kan ik heel goed toepassen bij omgang met dementerende mensen. Mijn handen vinden vanzelf de manier van aanraken die werkt in dat moment; vasthouden, strijken, masseren, heen en weer wiegen, druk uitoefenen, zachtjes bewegen. Met mijn aanraking kan ik het lijf en de emotie die er is bevestigen en geruststellen. De soort  aanraking kan ik  aan de 5 elementen koppelen en zo bewust zijn wat ik aan het doen ben en waarom. Het werkt precies hetzelfde als tijdens een shiatsu behandeling.

EEN LEVENS VERANDEREND PAD

Om een goede shiatsubehandelaar te worden vraagt van je dat je in je dagelijkse leven blijft oefenen met de geleerde principes. Een shiatsu behandelaar worden is een levens veranderend pad.

Ik kan me heel goed voorstellen dat het leren om belevingsgericht zorg te geven ook een levens veranderend pad zou kunnen zijn. Het is niet een kunstje dat je aan kunt leren, het gaat om je hele zijn. Het gaat er om hoe je met jezelf omgaat en hoe je jezelf en de ander van diep van binnen beziet. Het vraagt om bewustwording en om innerlijke vorming. Het vraagt om focus en om aandachtig aanwezig zijn.

Wij noemen het bij Hands on Tao: leren werken met Hart, Hoofd en Hara.

Hier een paar basistips vanuit shiatsu die ook in de zorg heel goed te pas komen. Het werken in de zorg kan zo ook een levens veranderend pad worden….

7 TAO TIPS BIJ ZORG VOOR DEMENTERENDE MENSEN

1. Zorg goed voor jezelf
In shiatsu gaan we uit van 20/80 regel: 80 procent van je aandacht is voor je eigen lijf en je eigen gewaarwordingen, 20 procent voor de ander. Niet omdat jij zelf de belangrijkste bent in die relatie, maar omdat je alleen vanuit goed zorgen voor jezelf de ander echt goed kunt dienen. Dit principe kun je in de zorg voor dementerende mensen ook goed toepassen. Eerst bewust zijn van wat er in jezelf omgaat en ervoor zorgen dat je zelf goed op je eigen benen staat, pas dan kun je echt iets voor de ander betekenen zonder dat het je leeg zuigt.

2. Leer jezelf kennen
Om goed voor een ander te zorgen vraagt dus van je dat je goed voor jezelf zorgt. En om goed voor jezelf te kunnen zorgen is het nodig dat je jezelf en je eigen behoeftes kent. Om jezelf te kennen zul je zowel op lichaamsniveau als op mentaal-emotioneel niveau jezelf actief moeten leren onderzoeken en oefeningen moeten leren die je helpen. Onze studenten adviseer ik om te beginnen in elk geval yoga, qi gong of do-in lessen te volgen en om psychologisch werk te doen om eigen onderliggende motieven, frustraties en innerlijke kwetsuren te leren kennen. De pijn van een ander is niet te dragen als je niet je eigen pijn kent. En als je niet goed voor je eigen lijf zorgt wordt het lichamelijk zwaar om voor een ander te zorgen.

3. Zijn met wat er is
Als je je eigen lichaamsgevoelens en emoties kent en er bewust van bent wat er in jou van moment tot moment gaande is, dan kan er ontspanning en vertrouwen en rust zijn, ook als het niet helemaal perfect met je gaat. Je hoeft niet altijd vrolijk te zijn, je hoeft niet altijd super fit te zijn. Ook op de dagen en momenten dat het minder met je gaat kun je er toch voor de ander zijn, als je maar bewust bent wat er in jezelf gaande is, en als je maar daarin rust. Vanuit die rust en aanwezig zijn kun je er voor de ander zijn zonder jezelf te verliezen.

4. Niets nemen, niets geven, gewoon er zijn
Het gaat dus om ‘aanwezig zijn’. Het principe bij aanwezig zijn is: niets geven, niets nemen, gewoon er zijn. Vanuit deze neutrale aanwezigheid kun je je hart openen voor de ander en dat wat er is er laten zijn. Je kijkt de ander aan, je raakt de ander aan, je bent er echt voor de ander. Soms is het hartverscheurend om de pijn van de ander te zien en te voelen. Als je er gewoon bent zonder iets te willen weghalen, zonder iets te willen geven, kunnen de emoties en gewaarwordingen door je heen stromen. Je hoeft geen muur om je hart heen te bouwen. Vanuit die neutrale aanwezigheid kun je jezelf laten raken door de pijn van de ander zonder dat je ’emotioneel uit balans’ raakt.

5. Het positieve ondersteunen, het lastige ruimte geven
Als je voor een ander zorgt vraagt het van je: aanpassen aan dat wat er is. Je bent dienend bezig zonder jezelf weg te geven. Als de Hara (je aanwezigheid) het Hart (je medegevoel) steunt loop je niet leeg. Stem je af op dat wat er bij de ander speelt en volg het vanuit aanwezigheid. Ga op zoek naar dat wat werkt. Wat leidt tot een reactie, waar ontstaat toenadering? Het doel is in eerste plaats niet om de emoties of het gedrag van de ander te veranderen. Het doel is: het positieve ondersteunen, het lastige ruimte geven. Ook als er emoties zijn, ook als er vervelende gedragingen zijn, je beweegt gewoon mee, zonder oordeel. Acceptatie van dat wat er is geeft draagkracht aan jullie beide. En soms betekent het dat je een grens moet stellen, of kordaat moet optreden. Ook dat hoort er bij.

6. De deur open houden
Soms is het zoeken. Soms vind je geen aangrijpingspunt. Dat is niet erg. Je kunt het leven niet dwingen. Soms gaat het gewoon stroef, dat hoort er ook bij. Ga gewoon ontspannen door en houd de deur open voor mogelijkheden. En soms opeens is er dan toch een moment van licht. Soms is er opeens wel een opening. Soms is dat wat er echt toe doet slechts een inieminie kort momentje. En dat korte moment kan al heel veel betekenen.

7. Liefde voor het proces
Waar het om gaat is: het ‘echte’ raken in de ander. En dat is geen kwestie van tijd. Een klein moment van echt contact kan al wonderen doen. Om daar te komen, om dat wondervolle moment van echt samenzijn te mogen beleven, vraagt om blijven stromen ook als het contact er niet is. Het vraagt om vertrouwen en geduld. Het vraagt om liefde voor het proces. Ook als het niet makkelijk gaat. Ook als er haast is. Ook als het niet lukt. Het is het stromen van liefde die het echte kan raken, soms tussen neus en lippen door. En het is dat stromen van liefde dat het werken met dementerende mensen zo vervullend en zinvol voelend maakt. Precies hetzelfde als met shiatsu.

TAO IS GEDULD

In de zorg is men vaak overbelast en dan steekt irritatie en ongeduld snel de kop op. En dat is totaal begrijpelijk. Maar het is goed om te beseffen dat het niet helpt. De dementerende mensen hebben meer verdiend dan ons ongeduld. Corrigeren, boos doen, bestraffen of commanderen hebben geen zin bij het begeleiden van mensen in het algemeen, en zeker niet bij het begeleiden van dementerende mensen.

Aanraken, aankijken, tijd nemen en vanuit mededogen aandachtig reageren op wat zich aandient, wat dat dan ook is, dat werkt geruststellend en verzachtend. Glimlachen, zwaaien, een moment van interesse tonen. En ondertussen steeds bewust zijn van eigen gemak en ongemak. Eigen lijf ontspannen, openen, strekken, onthaasten, ademen, voeten blijven voelen. Eigen emoties en reacties herkennen en toelaten zonder ze naar buiten af te reageren. En als het een keer mis loopt en je wel je geduld verliest: ook dat weer dragen in waardigheid. Dat is Tao in de zorg.

Lieve groeten,

JAANA

Ps. Wie weet ga ik nog een speciale training ontwikkelen over Tao in de zorg….. maar eigenlijk is het niet nodig. Wil je het leren? Je kunt het beste gewoon onze stoelmassage opleiding volgen en dat aanvullen met de zesdaagse training 5 elementen. Dan heb je voldoende materiaal meegekregen om gedurende de rest van je leven te blijven verdiepen.

LEES OVER DE OPLEIDING SHIATSU STOELMASSAGE HIER: https://handsontao.nl/opleiding-stoelmassage/