De automatische piloot

DE AUTOMATISCHE PILOOT

Op het moment dat iemand iets zegt of doet dat mij op welk dan ook manier raakt, reageer ik meestal op de automatische piloot. Ik praat in een sneltreinvaart over mijn eigen gevoelens heen. Ik hoef niet diep te graven om er achter te komen dat ik defensief ben. Of angstig. Of in verlegenheid gebracht. Of onzeker. Maar op het moment zelf voelt dat niet zo. Ik reageer gewoon. Ik zeg het eerste dat in me opkomt.

WAT GEBEURT ER BINNEN IN

Om wat meer vat te krijgen op mijn eigen reacties onderzoek ik ze vaak achteraf. Wat gebeurde er in mij toen iemand iets positiefs zei? Hoe reageerde ik? Wat zei ik? Wat gebeurde er toen iemand iets zei dat ik als kritiek kon opvatten? Of iets dat mij kwetste? Wat gebeurde er toen binnenin? En wat zei ik?

TERUGKAATSEN

De meest voorkomende manier van reageren is terugkaatsen. Bijna zonder uitzondering kaats ik terug als ik geraakt ben. Eigenlijk maakt het niet uit of ik er mee eens ben of niet mee eens ben wat iemand zegt. Het maakt ook niet uit of het iets positiefs is of iets minder leuks. Als het me raakt kaats ik terug. Als iemand zegt: je bent lenig. Zeg ik: ik ben helemaal niet lenig. Als iemand zegt: je schrijft leuke stukjes. Zeg ik: ik vind schrijven erg leuk. Als iemand zegt: de pauze duurt te lang. Zeg ik: dat hoort ook zo, want tijdens de pauze leer je door. Als iemand zegt: mensen durven je geen vragen te stellen omdat je geïrriteerd reageert. Zeg ik: ze moeten me ook niet vragen stellen over dingen die ik al duizend maal uitgelegd heb.

Er is niets mis met het terugkaatsen (want dat is nu eenmaal wat er plaats vindt), maar het versluiert wel de echte reactie. Wat gebeurt er echt als ik geraakt ben?

Ik zou wensen voor mezelf (en voor de ander) dat ik er bewust van ben dat ik defensief wordt, dat ik er bewust van ben dat ik me terugtrek. Zodat ik eerlijker en opener zou kunnen communiceren. Zodat de automatische piloot niet altijd de boventoon zou voeren. Zodat ik me open en kwetsbaar zou durven opstellen.

LICHAAM VERTELT ALTIJD DE WAARHEID

Een van de manieren om de automatische piloot voor te zijn is bewust zijn van de lichaamsgevoelens. Ik merk dat ik een terugtrekkende beweging, gekwetst zijn, in verlegenheid gebracht zijn of welk dan ook reactie altijd in het lichaam terug kan vinden als een lichaamsgevoel zoals spanning of pijn of tintelingen. Als ik bewust ben van het lichaamsgevoel en daar aandacht aan geef, wordt het makkelijker om de automatische piloot uit te schakelen en gewoon te zeggen wat het met me doet. Responsief zijn in plaats van reactief.

Het automatisch reageren gaat vaak zo snel dat er bijna geen tijd lijkt te zijn om bewust te zijn van lichaamsgevoelens. Laat staan dat er tijd is om eerst stil te staan bij wat er aan de hand is en waarom. Maar oefening baart, wie weet wel, kunst. Misschien als ik het duizend keer oefen het ook een keer een automatisme wordt om open en kwetsbaar te reageren.

DOORVRAGEN

Een andere, ergens nog makkelijke manier, om de automatische piloot te slim af te zijn is doorvragen. In plaats van meteen met een antwoord komen verder vragen. Wat vind je zo mooi aan mijn schoenen? Hoe lange pauze zou jij willen hebben? Hoe komt het dat het je zo raakt?

Het vraagt even aandacht om de automatische piloot voor te zijn…. lukt mij eigenlijk bijna nooit. Maar als het lukt. Wow! Het is ongelooflijk wat er dan uit kan komen.

EEN OEFENING IN TWEETALLEN

Bij deze oefening maak ik gebruik van de woorden ‘compliment’ en ‘commentaar’. Met compliment bedoel ik iets positiefs dat iemand tegen je zegt. Met commentaar iets minder leuks dat iemand tegen je zegt.

Schrijf voor je zelf 4 zinnen op:

1. Een compliment, dat je ooit gekregen heb en waar je mee eens was

2. Een compliment dat je ooit gekregen heb en waar je niet mee eens was

3. Een commentaar of opmerking die iemand ooit geuit heeft en waar je het mee eens was

4. Een commentaar of opmerking die iemand ooit geuit heeft en waar je het niet mee eens was

Werkwijze

-De ander spreekt een van de zinnen tegen je uit en je probeert een manier van reageren uit
-De ander reageert daar weer op en je ziet wat er ontstaat
-Blijf voelen wat er in je lichaam gebeurt
-Evalueer na elk experiment hoe het wederzijds bevallen is
-Houd de lichaamsgevoelens als leidraad voor je evaluatie
-Probeer daarna een andere manier van reageren uit

3 manieren van reageren

Je kunt 3 manieren van reageren uitproberen: reageren vanuit je hoofd, vanuit je hart en vanuit je buik.

  • Zeggen wat jij er van vindt is reageren vanuit je hoofd. Een intellectualiseerde, afstandelijke reactie zoals: ik vind er dit of dat van. Of, waar ik het eerder over had: ‘terugkaatsen’. Voorbeeld: ach ja, mijn moeder heeft het me geleerd.
  • Zeggen wat het met je doet is reageren vanuit je hart, je gevoel. Daarvoor is het nodig om bewust te zijn van je lichaamsgevoelens en daarmee van wat er werkelijk in je gebeurt. Voorbeeld: ik wordt verlegen/gespannen/verdrietig/boos/ongeduldig als je dat zegt.
  • Doorvragen is reageren vanuit je buik. Het is een neutrale manier van reageren. Je bent geïnteresseerd in de ander. Voorbeeld: wat maakt dat je de pauze te lang vindt duren? Hoe zou jij het het liefst willen hebben?

HET WONDERLIJKE DOORVRAGEN

Vooral dat laatste, dat doorvragen, is een wonderlijk iets. Als je doorvraagt over een compliment of over een commentaar, of je er nu mee eens bent of niet, ontstaan er onverwachte dingen. Je komt tot gesprekken waar zowel jijzelf als de ander echt iets aan heeft. Probeer het maar uit!

Veel plezier met het experiment!

JAANA

Ps. Enne…. geef jezelf niet op de kop als het in de hitte van de dagelijkse strijd niet lukt om de automatische piloot te tackelen. Mij lukt het na jaren oefenen nog steeds meestal niet. Het is wat het is. Het leven is wat het is. Maar het bewust zijn van deze mechanismen helpt wel vaak om achteraf de dingen te relativeren en alsnog, waar nodig. wel passende actie te nemen.

Showing 6 comments
  • ANDRE
    Beantwoorden

    Leuk !

  • Beantwoorden

    Mooi artikel Jaana. 🙂 Jazeker, voelen de maakt bewust wat een opmerking met je doet. Voelen geeft je tijd om te reageren zoals jij dat wilt. Het besef dat wat je voelt altijd met jezelf te maken heeft, heeft mij het meest geholpen anders, vriendelijker en effectiever te reageren 😉 🙏 Dank voor je artikel en tot ziens, Marion

    • Jaana
      Beantwoorden

      Dank voor je reactie Marion!
      En tot ziens!

  • Ilma
    Beantwoorden

    Toevallig 😶 was ik mij de afgelopen dagen bewust van mijn reacties op dingen, waar ik soms ‘als door een wesp gestoken’ op reageer en dat voor niemand fijn of zinvol was. Jouw tips komen als geschenken uit de lucht vallen. Ik ga er gelijk mee aan de slag. Dank je wel voor het delen en voor je heerlijk eerlijke voorbeelden uit jouw eigen leven! Lieve groet, Ilma 🤗

    • Jaana
      Beantwoorden

      Ja het is zo menselijk. Om soms van die dagen en periodes te hebben. Wel goed om het zelf dan in te zien. Zonder het al te erg te vinden. We zijn gewoon niet helemaal perfect helaas.

Leave a Comment

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Meer informatie over hoe uw reactiegegevens worden verwerkt.